Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟ ΧΡΥΣΟ ΑΓΚΙΣΤΡΟΥ ΚΑΙ ΝΙΓΡΙΤΑΣ σας προσκαλεί σε μια ενημερωτική συζήτηση για την εξόρυξη χρυσού και τις επιπτώσεις της, στο Βαμβακοφυτο Σερρών, την Τετάρτη 12 Μαρτιου 2014 , ώρα 20:00 στο VINYL classic BAR Θα γίνει ενημέρωση από επιστήμονες (μεταλλειολογο και χημικό μηχανικό)
Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ συνεχίζει τις ενημερωτικές της δράσεις γιατί η αξιοποίηση – «ανάπτυξη» του εδάφους και του υπεδάφους του τόπου μας είναι προσωπική υπόθεση του καθενός μας. Στόχος μας να ενημερωθούμε και να συζητήσουμε για ένα ζήτημα που θα μας επηρεάσει σοβαρά όλους. Είναι ώρα να πάρουμε θέση στις αποφάσεις που λαμβάνονται για εμάς χωρίς εμάς και να έχουμε λόγο σε ό,τι αφορά τον τόπο μας.
Η ήδη υλοποιούμενη «επένδυση» στη Χαλκιδική, αλλά και η επικείμενη «επένδυση» στην Ποντοκερασιά και στην ευρύτερη περιοχή του Κιλκίς, είναι σίγουρο πως θα μας επηρεάσουν ανεπανόρθωτα.
Επιβάλλεται να γνωρίζουμε τι κρύβουν οι «επενδύσεις» στην περιοχή μας και να στηρίξουμε των αγώνα των γειτονικών περιοχών γιατί μας αφορα!
Πρωτοβουλία Ενάντια στο χρυσό Αγκίστρου και Νιγρίτας
Η Πρωτοβουλία Ενάντια στο χρυσό Αγκίστρου και Νιγρίτας και οι Ενεργοί Πολίτες Νομού Σερρών καλούν τους κατοίκους της Ηράκλειας αλλά και της ευρύτερης περιοχής να συμμετάσχουν στην εκδήλωση ενημέρωσης και συζήτησης σχετικά με την εξόρυξη χρυσού και τις επιπτώσεις της, που θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 15 Μαρτίου 2014, στις 18:00, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δήμου Ηράκλειας (πρώην Ρομέο), με κεντρικούς ομιλητές τον κ. Αλέξη Μπένο, καθηγητή Υγιεινής, Κοινωνικής Ιατρικής & Πρωτοβάθμιας Υγείας της Ιατρικής σχολής Α.Π.Θ και τον κ. Κυρικάκο Παναγιωτόπουλο, καθηγητή Εδαφολογίας της Γεωπονικής σχολής Α.ΠΘ.
Αν και η έρευνα για χρυσό συνεχίζεται, η διαδικασία ενημέρωσης και αφύπνισης των κατοίκων της Σιντικής έφερε πρόσφατα θετικές εξελίξεις, με το ομόφωνο ψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου Σιντικής κατά μια επερχόμενης εξορυκτικής δραστηριότητας στην περιοχή. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι αποκλείστηκε ο κίνδυνος μιας τέτοιας επένδυσης, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε τα ήδη υλοποιούμενα έργα στο Κιλκίς (λίγα μόλις χιλιόμετρα από τη λίμνη Κερκίνη) και στην Χαλκιδική. Είναι πλέον καιρός ο καθένας μας να γνωρίζει και να έχει λόγο στις αποφάσεις που αφορούν τον τόπο και τις ζωές μας.
Την Πέμπτη 6 Μαρτίου 2014 κερδήθηκε μια μάχη ενάντια στα σχέδια μετατροπής της β. ελλάδας σε ένα τεράστιο πεδίο εξόρυξης χρυσού. Το δημοτικό συμβούλιο Σιντικής συνεδρίασε εκτάκτως με μοναδικό θέμα την εξόρυξη χρυσού στις Σέρρες.
Δυο εκπρόσωποι του ΙΓΜΕ- υπεύθυνοι για την έρευνα που πραγματοποιείται στη θέση ‘Μαύρα Λιθάρια’, πολύ κοντά στο Χαρωπό, υποστήριξαν πως η έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί και δεν μπορούν επομένως να μιλήσουν για τα αποτελέσματά της.
Από την άλλη πλευρά, εκπρόσωπος των αγωνιζομένων στη Χαλκιδική και τρεις επιστήμονες καθηγητές του Α.Π.Θ. ανέπτυξαν με επιχειρήματα και αποδείξεις τόσο τις εγκληματικές συνέπειες της εξόρυξης χρυσού στο περιβάλλον και την υγεία, όσο και τα αποτελέσματα τέτοιων ‘επενδύσεων’ σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Έγινε έτσι ξεκάθαρο ότι όποια και αν είναι τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποιείται στην περιοχή της Σιντικής, το επόμενο στάδιο ΔΕΝ μπορεί να είναι η έναρξη της εξόρυξης!
ΟΜΟΦΩΝΑ το δημοτικό συμβούλιο εξέδωσε ψήφισμα δηλώνοντας αντίθετο στην ολοκλήρωση της έρευνας στην περιοχή ‘ Μαύρα Λιθάρια’ καθώς αντιλήφθηκε ότι μετά την έρευνα επίκειται εξόρυξη, ταυτόχρονα στάθηκε κατηγορηματικά ενάντια σε κάθε νέα ερευνητική δραστηριότητα στην περιοχή με αντίστοιχο αντικείμενο και ενάντια σε κάθε εξορυκτική δραστηριότητα με ολέθριες συνέπειες για το περιβάλλον και τον άνθρωπο.
Την ίδια στιγμή, στο Σιδηρόκαστρο, έξω από το χώρο του δημοτικού συμβουλίου, εκατοντάδες κάτοικοι από τις γύρω περιοχές συγκεντρώθηκαν απαιτώντας να σταματήσουν τα εξορυκτικά σχέδια της κυβέρνησης και διεκδικώντας αποφασιστικό ρόλο στη διαχείριση του τόπου τους.
Το ψήφισμα του Δ.Σ. Σιντικής με αίτημα να σταματήσουν οι έρευνες στην περιοχή αναμένεται να τεθεί σε γνώση του κ. Ι. Μανιάτη.. Αναμένουμε επομένως και εμείς την απάντησή του…
Η ξεκάθαρη θέση των τοπικών αρχών στο δήμο Σιντικής αποδεικνύει ότι η έγκαιρη ενημέρωση και κινητοποίηση των πολιτών έχει τη δύναμη να φέρει θετικά αποτελέσματα σε θεσμικό επίπεδο.
Γνωρίζουμε ωστόσο καλά ότι ένα ψήφισμα δημοτικού συμβουλίου δεν αρκεί για να σταματήσει τέτοιου είδους επενδύσεις. Είναι βέβαια ένα πρώτο θετικό βήμα, όμως ο αγώνας κατά των εγκληματικών εξορυκτικών δραστηριοτήτων θα συνεχιστεί ισχυροποιημένος πλέον. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ακόμα και αν καταφέρουμε να σταματήσουμε- όσο είναι νωρίς- τα σχέδια για μεταλλεία χρυσού στις Σέρρες, οι χρυσές ‘επενδύσεις’ στη Χαλκιδική και στο Κιλκίς συνεχίζονται. Μπορεί η Χαλκιδική και το Κιλκίς να μην ανήκουν στην τοπική αρμοδιότητα των Σερρών, όμως οι επιπτώσεις των μεταλλείων εκεί θα φτάσουν σίγουρα και στην περιοχή μας.
Όλα δείχνουν πως μοναδικό δρόμος είναι η μαζική κινητοποίηση, ο συλλογικός επίμονος και αλληλέγγυος αγώνας ενάντια στην εξορυκτική δραστηριότητα που απειλεί τις ζωές μας.
Οδοιπορικό στο πληγωμένο βουνό: Η «Εφ.Συν.» κατέγραψε εικόνες σεληνιακού τοπίου στο όρος Κάκκαβος και τις επιπτώσεις της ανθρώπινης απληστίας στο φυσικό περιβάλλον. Πώς οι επιχειρηματικές δραστηριότητες αλλοιώνουν το ανάγλυφο, στεγνώνουν τα ποτάμια και τις πηγές και εξορίζουν πουλιά και ζώα από εκεί όπου ζουν αιώνες.
«Ο κόσμος είναι αρκετά μεγάλος για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του κάθε ανθρώπου, αλλά είναι πολύ μικρός για να ικανοποιήσει την ανθρώπινη απληστία» Μαχάτμα Γκάντι
→Στο ρέμα του Καρατζά προβλέπεται να χτιστεί το φράγμα ύψους 141 μέτρων. Φανταστείτε μια ολόκληρη πλατεία γεμάτη 23,5 εκατ. τόνους βιομηχανικών αποβλήτων!
Ολα τα στοιχεία προέρχονται από τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων της ίδιας της εταιρείας «Ελληνικός Χρυσός»
Αποστολή στις Σκουριές: Της Ντίνας Δασκαλοπούλου, φωτογραφίες: Μάριος Λώλος
«Ποια είναι η προέλευση αυτού του τερατώδους μηχανήματος που καταβροχθίζει την ομορφιά και φτύνει χρήμα;». Μ΄ αυτό το ερώτημα στο μυαλό, ταξιδέψαμε πριν από λίγες μέρες στις Σκουριές με τους φωτορεπόρτερ Μάριο Λώλο και Βασίλη Μαθιουδάκη και τον συνάδελφο Γιώργο Τσιάρα. Με φωτογραφίες, βίντεο και λέξεις επιχειρούμε μια απάντηση σήμερα. Εχουμε ανεβεί δεκάδες φορές στη Χαλκιδική, αλλά ήταν η πρώτη φορά που φτάσαμε τόσο ψηλά στο αρχέγονο δάσος, τόσο βαθιά στην καρδιά του Κάκκαβου. Εκεί όπου η «επένδυση προχωρά με κάθε κόστος» και δέντρα, ρέματα, ποτάμια, ζώα θανατώνονται καθημερινά στο όνομα της ανάπτυξης. Αρκεί μια βόλτα για να καταλάβει κανείς τι ακριβώς σημαίνει αυτό το φαραωνικό έργο για μια ολόκληρη περιοχή.
Αυτό που δεν μπορεί κανείς να καταλάβει είναι αν η απληστία είναι μεγαλύτερη ή η αλαζονεία, η ψευδαίσθηση ότι οι άνθρωποι μπορούν να παρέμβουν στη φύση τόσο, όσο να αλλοιώνουν το ανάγλυφο, να στεγνώνουν τα ποτάμια, να ξεραίνουν τις πηγές, να αποψιλώνουν τα δάση, να εξορίζουν τα πουλιά και τα ζώα από την ίδια κατοικία που ζουν αιώνες τώρα. Σε κάθε περίπτωση αυτό που συντελείται στις Σκουριές συνιστά ύβρη. Και το μόνο σίγουρο που προοιωνίζεται είναι η Νέμεση.
Επί ένα ατελείωτο χιλιόμετρο, αριστερά και δεξιά μας στον χωματόδρομο, υπάρχουν στοιβαγμένοι κορμοί. Το κίνημα ενάντια στην εξόρυξη χρυσού ζητά να αποχαρακτηριστεί η περιοχή τους από μεταλλευτική, προσπαθεί με άλλα λόγια να διασώσει 317.000 στρέμματα δάσους.
Το 92% της ανατολικής Χαλκιδικής είναι καλυμμένο από δάση. Για να εξορυχθεί το χρυσάφι στις Σκουριές θα θανατωθούν 3.273 στρέμματα δάσους και 857 στρέμματα στον Κοκκινόλακκα για την κατασκευή χώρου απόθεσης επικινδύνων αποβλήτων. Η έκταση είναι πέντε φορές μεγαλύτερη από την Ιερισσό
Στην αριστερή πλευρά της φωτογραφίας το νερό τρέχει γάργαρο, στη δεξιά μοιάζει με σαπουνόνερο. Η εταιρεία παρεμβαίνει σε ρέματα που δεν έχουν οριοθετηθεί με Προεδρικό Διάταγμα όπως προβλέπεται. Στο ρέμα Καρατζά η καταστροφή είναι ανυπολόγιστη: αποψίλωση, μορφοποίηση του ανάγλυφου, γεωτρήσεις, ρύπανση των νερών. Ομως η καταστροφή δεν πρόκειται να περιοριστεί στη ΒΑ Χαλκιδική: οι επιπτώσεις στον αέρα και τον υδροφόρο ορίζοντα θα επεκταθούν σε πολύ μεγαλύτερη ακτίνα. Το ΤΕΕ Κεντρικής Μακεδονίας και το Συμβούλιο Περιβάλλοντος του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έχουν πολλές φορές κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, ενώ πολύ πρόσφατα το Αριστοτέλειο αρνήθηκε να συμμετάσχει σε επιτροπή του Δήμου Αριστοτέλη για την παρακολούθηση της επένδυσης, αφού τη θεωρεί καταστροφική. Τα σοβαρά ατυχήματα των τελευταίων χρόνων σε Ρουμανία, Τουρκία και Φινλανδία επιβεβαιώνουν τις ανησυχίες
Δεν υπάρχουν καλύτερες επενδύσεις από… τις τζάμπα επενδύσεις. Με μόλις 11 εκατομμύρια ευρώ το 2003 η Ελληνικός Χρυσός αγόρασε μία έκταση από την οποία αναμένεται να εξορυχτούν 380 εκατομμύρια τόνοι μεταλλεύματος, με προβλεπόμενο τζίρο 15,5 δισ. ευρώ. Για να καταλάβετε το πόσο εντατική θα είναι η εξόρυξη, σκεφτείτε ότι τα τελευταία 2.500 χρόνια έχουν εξορυχθεί μόλις 33 εκατομμύρια τόνοι! Μόνον η ανοιχτή εξόρυξη θα έχει διάμετρο 705 μ. και βάθος 220! Σ’ αυτό το κομμάτι ελληνικής γης ο λαός δεν έχει δικαίωμα όχι μόνο να περπατήσει, αλλά από τη θυσία του δάσους δεν πρόκειται να καρπωθεί ούτε ένα ευρώ: σύμφωνα με τη σύμβαση μεταβίβασης και τον κυρωτικό νόμο δεν προβλέπονται μισθώματα και δικαιώματα για το Δημόσιο
Οι νέου τύπου φράχτες υποστηρίζονται από βαρέλια γεμάτα νερό. Οι κάτοικοι έχουν ανεβεί δεκάδες φορές στον Κάκκαβο κι άλλες τόσες έχουν εμποδιστεί αγρίως τόσο από τους ιδιωτικούς φύλακες όσο κι από την ελληνική Αστυνομία, που λειτουργεί ως κρατικός στρατός προστασίας ιδιωτικών συμφερόντων. Στις μάχες του Κάκκαβου η ΕΛ.ΑΣ. δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει ακόμα και πλαστικές σφαίρες, ενώ τραυματισμένοι πολίτες βρέθηκαν κατηγορούμενοι μέχρι και για κακουργήματα. Αυτή τη στιγμή τουλάχιστον 300 πολίτες βρίσκονται κατηγορούμενοι σε μια πρωτοφανή βιομηχανία παραγωγής ενόχων και ποινικοποίησης ενός μάχιμου κινήματος
Σ’ αυτό το βουνό υπάρχουν τα μεγαλύτερα αποθέματα πόσιμου νερού σε όλη τη Χαλκιδική. Για να προχωρήσει η εξόρυξη, θα αποστραγγιστούν 14.000 στρέμματα: εννιά γεωτρήσεις βάθους 740 μ. θα «στεγνώσουν» το βουνό, αντλώντας 480 κυβικά νερού την ώρα
Εδώ πρόκειται να χτιστεί το εργοστάσιο απεμπλουτισμού. Ακόμα κι αν υποθέσουμε πως από σήμερα κιόλας ξεκινούσε η αποκατάσταση του δάσους που καταστρέφεται, θα χρειάζονταν 400 χρόνια για να επανέλθει σε μια εικόνα που έστω να το θυμίζει. Σύμφωνα με τις μελέτες ανεξάρτητων επιστημονικών φορέων, η στάθμη του υπόγειου υδροφορέα θα πέσει κατά 600 μ., τα επιφανειακά και υπόγεια νερά θα ρυπανθούν με θειικό οξύ και βαρέα μέταλλα, ενώ η ρύπανση του εδάφους, της χλωρίδας, της πανίδας και των καλλιεργειών θα είναι εκτεταμένη ακόμα και σε μεγάλες αποστάσεις από τις Σκουριές. Η σκόνη από το μεταλλείο θα ανέρχεται σε 3.116 τόνους/ώρα και απειλεί να πνίξει ακόμα και τη Θεσσαλονίκη
Γεωργία, κτηνοτροφία, δασοπονία, μελισσοκομία, αλιεία: όλα αυτά τα επαγγέλματα απειλούνται με αφανισμό λόγω της εξόρυξης και έναντι μιας χούφτας θέσεων εργασίας στη βαριά βιομηχανία. Πολύ περισσότερο, οι ίδιες οι ζωές των κατοίκων μπαίνουν σε κίνδυνο, αφού ο υδράργυρος, το αρσενικό και ο χαλκός μέσω της διατροφικής αλυσίδας θα μολύνουν τους ανθρώπους, προκαλώντας επιδράσεις στο νευρικό σύστημα των παιδιών, αναιμία, νεφρικές βλάβες, γαστρεντερίτιδα, νεφρίτιδα, ηπατικές βλάβες, ηπατίτιδα, ηπατική κίρρωση, ίκτερο, καρκίνο
Το 4 x 4 αγκομαχάει για να περάσει το αφρισμένο -από τα βιομηχανικά απορρυπαντικά του εργοταξίου- ρέμα του Καραντζά, από όπου πίνει νερό η Ιερισσός. Η ρεματιά είναι υπέροχη, το βουνό ποζάρει ντυμένο με πορφυροκίτρινο μανδύα – για λίγα λεπτά ξεχνώ πού βρίσκομαι, και γιατί είμαστε εδώ πάνω. Νεραϊδότοπος…
Η μαγεία δεν κρατά πολύ. Σύντομα, έπειτα από μια δύσκολη στροφή, ξεπροβάλλει μια ολόκληρη πλαγιά κατασκαμμένη από τις μπουλντόζες του Μπόμπολα. Ο οδηγός μας σκύβει το κεφάλι: «Γαμώτο, εδώ το φθινόπωρο ήταν δάσος!» Μα που πήγαν όλα αυτά τα δέντρα; Λίγο πιο πάνω έρχεται σαν γροθιά η απάντηση – τα βλέπουμε φρεσκοκομμένα, στοιβαγμένα σε σειρές, όσο πάει το μάτι κατά μήκος του δασικού δρόμου. Νέα δέντρα, γέρικα δέντρα, μεγάλα και μικρά – το αλυσοπρίονο της «ανάπτυξης» δεν κάνει διακρίσεις. Το ίδιο, δυστυχώς, ισχύει για το αρσενικό και το κυάνιο. Η εξίσωση είναι απλή – το χρυσάφι φεύγει, τα δηλητήρια ποτέ.
Ο Μάριος σηκώνει τη βαριά Canon και τραβά από ψηλά τη ρημαγμένη πλαγιά – το προκαταρκτικό ανοσιούργημα της Hellenic Gold. Εγώ γυρίζω τον φακό σε μια μικροσκοπική λειχήνα, γραπωμένη στο γυμνό κλαρί μιας οξιάς. Της κλείνω με το μυαλό μου ραντεβού – θα ‘ναι άραγε εδώ το καλοκαίρι; Κι όλα αυτά τα υπέροχα χρυσοκόκκινα φύλλα, πυκνό χαλί κάτω από τα πόδια μας, θα βρουν του χρόνου δέντρα να στολίσουν;
Λίγο πριν από την πύλη του εργοταξίου, οι αστυνομικοί της ΟΠΚΕ μάς αγριοκοιτάνε πίσω από τις full-face κουκούλες. Πέρσι, μαζί με τους συναδέλφους τους των ΜΑΤ μπουκάραν στο χωριό και ψέκασαν τους πάντες, για να μάθουν να αντιστέκονται στους εθνικούς εργολάβους των δρόμων, των ορυχείων και των ειδήσεων και να θέτουν σε κίνδυνο το αναπτυξιακό success story της κυβέρνησης. Τώρα φυλάνε αγριωποί και πάνοπλοι το καραφλό βουνό του αφεντικού, μαζί με εκατοντάδες σεκιουριτάδες και άλλους εργαζόμενους από τα ορεινά χωριά. Τα κάστρα πάντα παίρνονται από μέσα…
Μα καλά, όλοι αυτοί οι ντόπιοι υπάλληλοι του Μπόμπολα δεν νοιάζονται για το βουνό, για το τι νερό θα πίνουν αύριο τα παιδιά τους; – ρωτάω αφελώς τους (Ιερισσιώτες) οδηγούς μας. Μπα, μου λένε, δουλειά να έχουν τους νοιάζει, το παραδάκι να πέφτει… Το σήμερα μετράει, αύριο ποιος ζει-ποιος πεθαίνει. Ακόμα και στη Μεγάλη Παναγιά ο κόσμος είναι μοιρασμένος, μου λένε, και τα πανωχώρια ψηφίζουν μονοκούκι «ανάπτυξη».
Οι κομμένοι κορμοί κάποτε τελειώνουν. Κατεβαίνουμε αμίλητοι στον κεντρικό, διασχίζοντας τα μπλόκα των κουκουλοφόρων αστυνομικών. Πόσο θ’ αντέξουν οι ντόπιοι; Μόνο η Ιερισσός παλεύει ακόμη (σχετικά) ενωμένη – αλλά πόσο να κρατήσει κι αυτή, όταν οι μισοί κάτοικοί της έχουν στην πλάτη τους βαριές δικαστικές διώξεις; Θαυμάζω τον αγώνα τους, αλλά οι μπουλντόζες και τα αλυσοπρίονα δουλεύουν κανονικά, και η ώρα του «Open Pit» δεν θα αργήσει. Βαστάτε, μάγκες!
Οι επιτροπές αγώνα Χαλκιδικής και Θεσσαλονίκης καλούν όλους και όλες στις 26 Ιανουαρίου σε πορεία στον Κάκαβο. Σε μια πορεία για να δούμε και να συνειδητοποιήσουμε την καταστροφή που συντελείται στη Χαλκιδική.
Η “ανάπτυξη” της κυβέρνησης παίρνει πλέον σάρκα και οστά: καταστροφή του δάσους των Σκουριών, αποψίλωση του αρχέγονου δάσους στο ρέμα Καρατζά, εκχέρσωση του χώρου του εργοστασίου εμπλουτισμού, ανεξέλεγκτη δραστηριότητα της Ελληνικός Χρυσός και συνεχείς παρανομίες υπό την ανοχή και προστασία Κράτους και ελεγκτικών μηχανισμών.
Όλοι αυτοί που λεηλατούν τη φύση, υποτάσσονται σε οικονομικά και πολιτικά κέντρα εξουσίας, καταπατούν ανθρώπινα δικαιώματα, ξεπουλούν δημόσιο πλούτο, παραβιάζουν βασικές αρχές δικαίου και προσπαθούν να μας καταντήσουν άβουλα και αναξιοπρεπή υποχείριά τους, θα μας βρίσκουν συνέχεια απέναντι.
Για μας δεν υπάρχει άλλος δρόμος …. μόνο ο δρόμος της αντίστασης.
Ενωμένοι και αποφασισμένοι θα κερδίσουμε αυτή τη μάχη.
Ορυχείο Ίψεν: Ένας εχθρός του λαού συναντάει τον λαό
Πρώτη Παρουσίαση: Θεσσαλονικη, Δημαρχιακο Μεγαρο, 25/01/2014
Πρόκειται για την συμπαραγωγή του ΚΘΒΕ και των δημιουργών Χάρη Πεχλιβανίδη και Κορίνας Βασιλειάδου, η οποία και αποτελεί ένα πρωτοποριακό ανέβασμα του έργου Ένας Εχθρός του λαού” του Νορβηγού συγγραφέα Ερρίκου Ίψεν, στο οποίο το αστικό δράμα συνδιαλέγεται με το θέατρο-ντοκουμέντο. Το σπουδαίο κλασικό κείμενο συναντάει τη σύγχρονη πραγματικότητα, επιχειρώντας να ανοίξει έναν από σκηνής διάλογο πάνω στο αμφιλεγόμενο θέμα της εξόρυξης χρυσού στην περιοχή της Χαλκιδικής – το ιψενικό δίλημμα συναντά το δίλημμα του παρόντος. Η επιλογή του χώρου της αίθουσας του Δημοτικού Συμβουλίου είναι απόλυτα συνειδητή, μετατρέποντας έναν κατ’ εξοχήν χώρο δημοσίου διαλόγου σε θεατρική σκηνή
Η παράσταση γίνεται υπό την αιγίδα των Ibsen Schollarships του Υπουργείου Πολιτισμού της Νορβηγίας και της Αντιδημαρχίας Πολιτισμού του Δήμου Θεσσαλονίκης.
Τον Οκτώβρη του 2010 ο τότε υπουργός περιβάλλοντος ( Ι. Μανιάτης) δέσμευσε έκταση 9854 στρεμμάτων στην τοποθεσία Μαύρα Λιθάρια, στο όρος Άγκιστρο Σιντικής και ανέθεσε στο τότε ΙΓΜΕ την έρευνα κυρίως για χρυσό (το ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το χρυσό προκύπτει και από τα πρακτικά της Βουλής στη συνεδρίαση της 10ης Ιανουαρίου 2011 όπου ο κ Μανιάτης μιλά ξεκάθαρα για το ξεκίνημα της έρευνας για αξιοποιήσιμο χρυσό στην περιοχή των Σερρών και του Κιλκίς- σημειωτέον ότι στο Κιλκίς έχει ήδη παραχωρηθεί το κοίτασμα στην ιδιωτική εταιρία Ελληνικός Χρυσός!). Η παραπάνω απόφαση είχε ισχύ τρία έτη , μέχρι το 2013 και πρόσφατα (Νοέμβρης 2013) παρατάθηκε για ένα ακόμα έτος (μέχρι 3/11/2014). Με την απόφαση αυτή ουσιαστικά δίνεται αποφασιστικός ρόλος και αποκλειστική εξουσία στην κυβέρνηση σε ό,τι αφορά τις μεταλλευτικές έρευνες στην περιοχή και παρακάμπτεται η αποφασιστική αρμοδιότητα της Περιφέρειας στην περιοχή για όσο διάστημα διαρκεί η ισχύς της απόφασης. Με άλλα λόγια, για τη δεσμευμένη περιοχή η τοπική κοινότητα δεν μπορεί να λάβει καμία απόφαση. Η εν λόγω έρευνα εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ. Το περασμένο καλοκαίρι προκηρύχθηκαν 5 θέσεις εργατών και 1 θέση γεωλόγου για την πραγματοποίηση της έρευνας. Σήμερα, η ερευνητική δραστηριότητα έχει ξεκινήσει στην περιοχή. Συγκεκριμένα, μέχρι στιγμής, με άδεια του Δασαρχείου έχει ξεκινήσει η διάνοιξη μονοπατιών και η οριοθέτηση της υπό έρευνα περιοχής.
Τον τελευταίο χρόνο, ιδιώτες Έλληνες και ξένοι καταθέτουν αιτήσεις στην αρμόδια υπηρεσία της Περιφέρειας Σερρών προκειμένου να τους χορηγηθούν άδειες μεταλλευτικών ερευνών. Η διαδικασία χορήγησης άδειας μεταλλευτικών ερευνών προβλέπεται στο νόμο με αρμοδιότητα Περιφέρειας και εφόσον πληρούνται οι νόμιμες προϋποθέσεις, η αίτηση γίνεται δεκτή. Τον τελευταίο χρόνο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον φαίνεται πως εκδηλώνει κάποιος ιδιώτης που αιτήθηκε τη χορήγηση τέτοιων αδειών για αρκετές περιοχές των Σερρών, κυρίως της Σιντικής αλλά και της Νιγρίτας . Κάποιες από αυτές τις αιτήσεις απορρίφθηκαν κυρίως λόγω του ότι αφορούν περιοχές στρατιωτικού ενδιαφέροντος. Ωστόσο έχουν ήδη εγκριθεί σχετικές αιτήσεις και παραχωρήθηκαν από την Περιφέρεια Σερρών σε ιδιώτη, άδειες για τις περιοχές της Φαιάς Πέτρας και του Σχιστόλιθου. Στην μια άδεια μάλιστα περιλαμβάνονται και ολόκληρες οι εκτάσεις των δύο παραπάνω χωριών.
Αναρωτιέται κανείς τι εξυπηρετούν οι χορηγηθείσες άδειες ερευνών αλλά και προς τι το ιδιωτικό ενδιαφέρον αλλά και γιατί μια έρευνα δημιουργεί καχυποψίες.
Θεωρητικά μια έρευνα από μόνη της δεν είναι κακή. Όμως καλό είναι να σκεφτεί κανείς λίγο παραπέρα.
Συγκεκριμένα, το ΙΓΜΕ (Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών) εδώ και τουλάχιστον 2 δεκαετίες έχει χαρτογραφήσει ολόκληρη την Ελλάδα ως προς το υπέδαφός της. Άρα, σύμφωνα και με τους δημοσιευμένους χάρτες ο καθένας μπορεί να γνωρίζει τι υπάρχει και που στο υπέδαφος της χώρας. Η βόρεια Ελλάδα μάλιστα έχει πλούσιο υπέδαφος σε ότι αφορά τον χρυσό, χαλκό και άλλα μεταλλεύματα. Ειδικότερα στη περιοχή της Σιντικής είναι γνωστό (από παλιότερες έρευνες) ότι υπάρχουν κοιτάσματα χρυσού.
Επομένως οι αιτήσεις μεταλλευτικών αδειών δεν γίνονται σε τυχαίες περιοχές αλλά εκεί που είναι γνωστή η ύπαρξη πολύτιμων μετάλλων. Αυτό που ερευνάται πλέον είναι κυρίως η ποσότητα του μεταλλεύματος, η οριοθέτηση του κοιτάσματος και το κατά πόσο είναι αυτό αξιοποιήσιμο.
Η έρευνα συνεπώς δεν είναι ακαδημαϊκή και δεν προάγει τη γνώση σαν ιδέα. Κάτι τέτοιο εξάλλου μοιάζει ουτοπικό ιδίως όταν πρόκειται για ιδιωτική πρωτοβουλία. Όσο για το κρατικό ενδιαφέρον δεν θα υπήρχε κανένας λόγος να δαπανηθούν κονδύλια του ΕΣΠΑ για μια έρευνα που έχει ήδη πραγματοποιηθεί από την ίδια υπηρεσία (ΙΓΜΕ) στο παρελθόν. Αντίθετα υπάρχουν πολλοί λόγοι που δείχνουν διάθεση αξιοποίησης των κοιτασμάτων καθώς τρέχει ήδη σχετικό ευρωπαϊκό πρόγραμμα αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου –Promine.
Το κράτος βέβαια δεν δείχνει ιδιαίτερο ζήλο για να ερευνήσει ή να χρηματοδοτήσει έρευνες σχετικά με τα ποσοστά καρκίνου και τα επίπεδα μόλυνσης/ επιβάρυνσης του περιβάλλοντος στη Χαλκιδική όπου για δεκαετίες λειτουργούν μεταλλεία. Αντί να κηρύσσει ερευνητέες περιοχές και να δεσμεύει κονδύλια για την πραγματοποίησή του, θα ήταν ωφελιμότερο να εκτιμήσει τις αρνητικές επιπτώσεις της λειτουργίας των μεταλλείων στη Χαλκιδική και να σταθμίσει τις συνέπειες προς όφελος των ζώντων οργανισμών και του περιβάλλοντος.
Ωστόσο η άδεια μεταλλευτικών ερευνών είναι το πρώτο στάδιο για την αξιοποίηση/ εξόρυξη ενός κοιτάσματος, καθώς θα πρέπει πρωτίστως να κριθούν οι ποσότητες, η τοποθεσία του κοιτάσματος και συνολικά η επένδυση και στη συνέχεια να ακολουθήσει αίτηση προς το κράτος για την πραγματοποίηση του εξορυκτικού έργου.
Είναι μάλλον αφελές να πιστεύει κανείς πως αιτήσεις αδειών μεταλλευτικών ερευνών γίνονται απλά και μόνο για να προαχθεί η έρευνα και η γνώση, εκτός βέβαια αν προκύψει ότι δεν είναι συμφέρουσα μια εξόρυξη λόγω πενιχρής ύπαρξης κοιτάσματος (αν ωστόσο το ενδιαφέρον αφορά το χρυσό, η ιδιαίτερα υψηλή τιμή του χρυσού διεθνώς μετατρέπει σε αξιοποιήσιμη ακόμα και ελάχιστη ποσότητα χρυσού στο υπέδαφος…)
Σχετικά τώρα με την κρατική έρευνα στην περιοχή Μαύρα Λιθάρια, φαίνεται πως το κράτος μετά το Κιλκίς προχωρά ακάθεκτο στις Σέρρες και υλοποιεί τα σχέδια του για τη δημιουργία ενός τεράστιου μεταλλείου που θα εκτείνεται σε όλη τη βόρεια Ελλάδα (Κιλκίς- Χαλκιδική- Σέρρες- Καβάλα-Κομοτηνή-Αλεξανδρούπολη), χωρίς βέβαια να λαμβάνει υπόψη του τις ενστάσεις των κατοίκων των περιοχών αυτών.
Από την άλλη, οι άδειες μεταλλευτικών ερευνών που δόθηκαν σε ιδιώτη δημιουργούν εύλογα ερωτήματα ως προς τη διαδικασία χορήγησής τους. Το επίμονο ενδιαφέρον κάποιου ιδιώτη για απόκτηση τέτοιων αδειών θα μπορούσε πιθανώς να οδηγήσει σε σκέψεις την αρμόδια υπηρεσία, μήπως δηλαδή υπάρχει περίπτωση καταχρηστικότητας. Από την άλλη, ειδικά για την άδεια που περιλαμβάνει γεωγραφικά δύο ολόκληρα χωριά, δεν θα έπρεπε η αρμόδια υπηρεσία να εξετάσει το κατά πόσο είναι δυνατό η άδεια να περιλαμβάνει τις κατοικήσιμες εκτάσεις δύο χωριών, ιδιαίτερα όταν ο μεταλλευτικός κώδικας καταργεί την ιδιοκτησία και καθιστά αυτόν που θα αποκτήσει μεταλλευτικά δικαιώματα αποκλειστικό κύριο του υπεδάφους;
Είναι γνωστό πως μεγάλες μεταλλευτικές εταιρίες κρύβονται πίσω από φυσικά πρόσωπα (ιδιώτες) τα οποία συνήθως αιτούνται τη χορήγηση αδειών έρευνας και στη συνέχεια εμφανίζονται οι εταιρίες όταν η έρευνα ολοκληρωθεί και έρθει η ώρα για την αξιοποίηση του κοιτάσματος.
Αν και στην περίπτωσή μας δεν υπάρχουν ξεκάθαρα στοιχεία και μόνο εικασίες μπορεί κανείς να κάνει, το επίμονο ενδιαφέρον ενός ιδιώτη για διάφορες περιοχές στις Σέρρες καθώς και η ύπαρξη κοιτασμάτων χρυσού στις περιοχές της έρευνας προκαλούν προβληματισμό…
Πέρα από αυτό όμως, η διαδικασία εξόρυξης του χρυσού είναι επιζήμια είτε είναι κρατική είτε ιδιωτική.
Η αξία του καθαρού νερού, του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης ζωής δεν μπορεί να συγκριθεί με τα όποια κέρδη θα μπορούσε να αντλήσει το κράτος από μια τέτοια επένδυση.
Η καταστροφή του περιβάλλοντος μέσα από την εξόρυξη χρυσού περιλαμβάνει
την αποψίλωση/ καταστροφή των δασών,
την απώλεια βοσκοτόπων και καλλιεργήσιμων εκτάσεων,
την αποστράγγιση του εδάφουςà λειψυδρία/ υφαλμύρωση
την μόλυνση του νερού και στην περίπτωσή μας ιδιαίτερα του Στρυμώνα και της Κερκίνης
τον αποκλεισμό όλων των αγροτοκτηνοτροφικών δραστηριοτήτων, όπως μελισσοκομία κτλ
την παραγωγή τεράστιων ποσοτήτων τοξικής σκόνης η οποία με τον αέρα μεταφέρεται και επικάθεται γρήγορα και παντού.
Όλα τα παραπάνω συνδυάζονται και με νομικές επιπτώσεις στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας καθώς το δικαίωμα της μεταλλειοκτησίας υπερισχύει των υπολοίπων δικαιωμάτων και επομένως ο κάτοχος τουυπεδάφους προηγείται σύμφωνα με το νόμο έναντι του κατόχου του εδάφους. Αυτό σημαίνει με απλά λόγια πως όποιος έχει δικαιώματα μεταλλειοκτησίας έχει και τη δυνατότητα να ζητήσει την απαλλοτρίωση ιδιοκτησιών που χρειάζεται για να προχωρήσει την εξόρυξη.
Το ξεπούλημα, η καταστροφή και η κοινωνική διάλυση που πραγματοποιήθηκαν και συνεχίζουν να συμβαίνουν στη Χαλκιδική από τα ίδια άτομα που οδήγησαν ολόκληρη τη χώρα στη σημερινή κατάσταση (βλέπε Τσοχατζόπουλο, Παπακωνσταντίνου, Σαμαρα, Δένδια) αποτελεί αλάνθαστο παράδειγμα για την μελλοντική εξέλιξη των πραγμάτων.
Η εξόρυξη χρυσού – ενός μεταλλεύματος που εξυπηρετεί αποκλειστικά την εκμετάλλευση φτωχών χωρών από τις πλούσιες , σημαίνει για μια περιοχή και το τέλος του περιβάλλοντος, της τοπικής οικονομίας, της ιδιοκτησίας αλλά και της κοινωνικής συνοχής. Είναι εγκληματικό οι πολίτες να παρακολουθούν υπνωτισμένοι την συνεχιζόμενη καταστροφή και εξαθλίωσή γνωρίζοντας πως η αδράνειά τους θα διαιωνίζει την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των μεγάλων εταιριών και τις διεφθαρμένες πολιτικές .
Μοναδική λύση – δικαίωμα και υποχρέωση μαζί- είναι η συγκρότηση τοπικών συνελεύσεων με στόχο την ενημέρωση, τη δραστηριοποίηση και την αξίωση συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων.
Η Πρωτοβουλία ενάντια στο χρυσό Αγκίστρου και Νιγρίτας συμμετέχει στο καραβάνι αλληλεγγύης στον αγώνα ενάντια στις καταστροφικές εξορύξεις στη Χαλκιδικής και την ποινικοποίηση των κοινωνικών αγώνων (23-25/11-2013), διοργανώνοντας παράλληλη εκδήλωση συμπαράστασης και αλληλεγγύης στις Σέρρες.
Την Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2013 στις 19:00 καλούμε τους Σερραίους και όχι μόνο να βρεθούνε στην αίθουσα εκδηλώσεων της Κ.Ε.ΔΗ.Σ (πρώην ΔΕΠΚΑ) για να παρακολουθήσουμε όλοι μαζί το ντοκυμαντέρ του Γιώργου Αυγερόπουλου «Χρυσός στα χρόνια της κρίσης- Ο θησαυρός της Κασσάνδρας» και στη συνέχεια να συζητήσουμε το ζήτημα αυτό με ειδικούς.
Κόντρα στα σημεία των καιρών που μας θέλουν να σιωπούμε και να φοβόμαστε την καταστολή και τις διώξεις, συνεχίζουμε τις δράσεις ενημέρωσης στην περιοχή των Σερρών ώστε να ξέρουμε τι πρόκειται να γίνει στον τόπο μας και να το αποτρέψουμε εγκαίρως.
Παράλληλα συνεχίζουμε να δηλώνουμε αλληλέγγυοι στον αγώνα των κατοίκων της Χαλκιδικής, του Κιλκίς και της Θράκης και να στηρίζουμε τον δίκαιο αγώνα τους.
Ας είμαστε όλοι εκεί για να μπορούμε στο μέλλον να έχουμε λόγο σε ό,τι αποφασίζεται και μας αφορά!
Πρωτοβουλία ενάντια στο χρυσό Αγκίστρου και Νιγρίτας
Η εξόρυξη κοιτασμάτων παγκοσμίως γίνεται με υπόγειες ή υπαίθριες εκμεταλλεύσεις. Η υπόγεια εκμετάλλευση γίνεται με στοές οι οποίες ακολουθούν τη φλέβα ενώ η υπαίθρια ή επιφανειακή εκμετάλλευση γίνεται σκάβοντας από την επιφάνεια της γης και προσχωρώντας σε βάθος, μέχρι κάποιο βάθος, πέραν του οποίου αλλάζει σε υπόγεια. Το βάθος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως είναι η περιεκτικότητα, το είδος η αξία του εξορυσσόμενου κοιτάσματος, η ποσότητα των στείρων υλικών κ.τ.λ. αλλά ο σημαντικότερος παράγοντας είναι ο οικονομικός.
Στο κείμενο αυτό θα επικεντρωθώ μόνο στην εξόρυξη χρυσού που έρχεται στην περιοχή μας πολύ σύντομα μιας και ήδη εκδηλώθηκε ενδιαφέρον για έρευνες σε περιοχές των Δήμων Σιντικής και Νιγρίτας.
Μη γνωρίζοντας αποτελέσματα ερευνητικών μελετών τις οποίες το ΙΓΜΕ έκανε και είναι βέβαιο ότι υπάρχουν στα χέρια αυτών που ζήτησαν τις περιοχές, δεν μπορούμε να πούμε τον τρόπο εξόρυξης. Όμως δύο περιπτώσεις υπάρχουν:
– Όταν υπάρχει φλέβα χρυσού, ακολουθείται υπόγεια εκμετάλλευση
– Όταν υπάρχουν ψήγματα χρυσού, ακολουθείται υπαίθρια εκμετάλλευση.
Άποψή μου είναι ότι δεν υπάρχει φλέβα χρυσού γιατί απλούστατα δεν θα την άφηναν ανεκμετάλλευτη μέχρι τώρα. Άρα θα υπάρξει υπαίθρια εκμετάλλευση όπως ήδη άρχισε στις Σκουριές Χαλκιδικής.
Εδώ, συνοπτικά, θα παρουσιαστεί η διαδικασία εξόρυξης:
Η διαδικασία αρχίζει λοιπόν με την αποξήλωση όλων των φυτικών ειδών στο έδαφος. Εάν υπάρχουν σκληροί σχηματισμοί, που στην πλειοψηφία των περιπτώσεων υπάρχουν, ανατινάζονται με δυναμίτιδα. Ακολουθεί η εκσκαφή ενός κρατήρα στην επιφάνεια της γης του οποίου οι πλευρές πρέπει να έχουν κάποια κλήση για την αποφυγή κατολισθήσεων. Αυτό σημαίνει ότι όσο μεγαλώνει το βάθος πρέπει να μεγαλώνει και η διάμετρος του, στην επιφάνεια της γης. Οι κλήσεις των τελικών πρανών εξαρτώνται από τη φύση των στείρων υλικών. Το βάθος του κρατήρα θα φτάσει μέχρι εκεί που υπάρχουν ψήγματα, και θα ακολουθήσει υπόγεια εκμετάλλευση αν κριθή οικονομικά ασύμφορη, η επιφανειακή. Εκσκάπτονται εκατομμύρια κυβικά μέτρα χώματος, προωθούνται στους σπαστήρες και στους μύλους και τρίβονται ώστε να γίνουν σκόνη όλα μαζί, στείρα και κοίτασμα. Από εδώ και πέρα αρχίζει η χημική επεξεργασία. Σε μεγάλους λάκκους καλυμμένους με ειδικές μεμβράνες, ώστε να μη διαφεύγουν νερά και κυανίδια (ενώσεις του κυανίου), ρίχνεται η παραπάνω σκόνη. Η χρυσόσκονη σε ένωση με το κυάνιο επιπλέει και μαζεύεται από την επιφάνεια του ύδατος. Το φαινόμενο αυτό λέγεται επίπλευση. Τα υπόλοιπα στείρα υλικά εμποτισμένα με κυανιούχους ενώσεις απορρίπτονται στις αποθέσεις. Εξυπακούεται ότι αν υπάρχουν και άλλα μεταλλεύματα, όπως π.χ. στις Σκουριές όπου υπάρχουν μικτά θειούχα, δεν πάνε στις αποθέσεις πριν ληφθούν και αυτά.
Συνέπειες από την εξόρυξη – χημική επεξεργασία:
Μείωση του οξυγόνου λόγω αποξήλωσης όλων των φυτών.
Εξάπλωση τεραστίων ποσοτήτων σκόνης σε μεγάλες αποστάσεις από το σημείο εξόρυξης.
Ηχορύπανση από τις συνεχείς εκρήξεις
Πτώση του υδροφόρου ορίζοντα λόγω υδρομάστευσης γύρω από το ορυχείο
Μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα από κυάνιο
Μόλυνση του Στρυμόνα, της λίμνης Κερκίνης και του Στρυμονικού Κόλπου– μιας και είναι η μόνο διέξοδος για τα λήμματα
Καταστροφή του περιβάλλοντος, που θα επανέλθει στην προηγούμενη κατάσταση μετά από 1200 χρόνια. ( η φύση από μόνη της δημιουργεί φυτική γη 1cm κάθε 20 χρόνια).
Έχοντας υπόψιν όλα αυτά και γνωρίζοντας τι κάνουν όλες αυτές οι εταιρείες παγκοσμίως αλλά και τις ελλείψεις στους ελέγχους από πλευράς της επίσημης πολιτείας, θα πρέπει να είμαστε κάθετα ενάντιοι στην εξόρυξη στη Φαιά Πέτρα του Δήμου Σιντικής και στη Νιγρίτα.
Ο μόνος τρόπος να γίνει αποδεκτή αυτή η εξόρυξη, κατά την προσωπική μου άποψη είναι με την αλλαγή των όρων εκμετάλλευσης, δηλαδή:
– Η εξόρυξη να γίνεται με την κλασσική μέθοδο ( όπως την εποχή του Μ. Αλέξανδρου και τον Καουμπόης στο Τέξας)
– Τα έσοδα να είναι ΟΛΑ υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου
– Οι εταιρείες που θα εκμεταλλευτούν το χρυσό να είναι δημοτικές επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι, πλην ορισμένων εξειδικευμένων, να είναι δημότες του αντίστοιχου δήμου ή της γύρω περιοχής.
– Μεγάλο μέρος των κερδών να επενδύονται για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος και για έργα υποδομών για τη μετά το πέρας των εργασιών εποχή.
Σαν επίλογος, πρέπει να τονιστεί ότι οποιαδήποτε παρεμβολή στη φύση, όπως η εξόρυξη, καταστρέφει. Όμως επισημαίνω πως δεν είναι μονό μια εξόρυξη, αλλά πρόκειται για χημική επέμβαση τεράστιων διαστάσεων και οι επιπτώσεις είναι μη αναστρέψιμες. Οι εταιρείες ισχυρίζονται ότι δε θα χρησιμοποιήσουν κυάνιο όμως με καμία άλλη μέθοδο δεν μπορούν να πάρουν και τα ελάχιστα αποθέματα χρυσού. Επίσης, τη ζωή μας τη θεωρούν παράπλευρη απώλεια. Όλοι γνωρίζουμε τι είναι υδροκυάνιο και πόσο θανατηφόρο είναι.Επειδή λοιπόν, θεωρούμε τη ζωή μας και τη ζωή των παιδιών μας, το πολυτιμότερο αγαθό και όχι ένα στοιχειό που μπορεί να εξαργυρωθεί ή να εξαλειφθεί με «παράπλευρες απώλειες», θα πρέπει να εναντιωθούμε στην απερίσκεπτη εκμετάλλευση της φύσης από ασυνείδητους ανθρώπους και να πούμε ΟΧΙ στα θανατηφόρα σχέδιά τους.